Als (bepaalde) commentatoren en onderzoekers het juist
voorhebben, lijken in het Midden-Oosten nieuwe coalities in de maak, en vooral
een zogenaamde ‘Veiligheidsas’ zou er wel eens voor seismische golven kunnen
zorgen, na de schokken van de voorbije maanden en jaren (de vernietiging van de
Syrische wapens onder controle van Rusland, de toenadering tussen de VS en
Iran, de verminderde geostrategische en geopolitieke invloed van Saoedi-Arabië
en Israël, en de terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Afghanistan).
Een nieuwe coalitie, een nieuwe richting, men zou bijna
kunnen schrijven: een nieuwe lente! Waarom en ‘Veiligheidsas’? De grote
hoeveelheden extremistische en salafistische jihadstrijders in Afghanistan en
Irak, maar nu ook in Syrië en andere landen, hebben in elk geval als effect dat
een aantal staten, van wie men het niet onmiddellijk zou verwachten, de handen
in elkaar slaat om iets aan ‘het probleem’ te doen. Opmerkelijk is de stap wel,
omdat het lijkt dat voor de eerste keer sinds decennia de oplossing, de
organisatie en de structuur van de aanpak van ‘het probleem’ van binnen de
regio zelf zal komen.
Twee vaststellingen tonen aan dat de politieke realiteit een
aantal staten tot inzichten brengt. Stilaan komt men er in het Midden-Oosten
ten eerste tot het besef dat niemand anders de regio zal komen redden. Ten tweede heeft men kunnen vaststellen dat
grote groepen gewapende salafisten zich van geen grenzen wat aantrekken en
gewoon overal – van Azië tot in Afrika – desintegrerend op de bestaande
staatsstructuren inwerken.
Vier landen willen het militantisme te vuur en te wapen
bestrijden, en willen hun staatsgrenzen zo veilig mogelijk houden – de
‘Veiligheidsas’ zou, aldus de waarnemers, kunnen bestaan uit Libanon, Syrië,
Irak en Iran. Inderdaad landen met een totaal andere achtergrond, geschiedenis,
samenstelling van de bevolking, staten die tot gisteren elkaars vijand waren.
Verschillende doelstellingen werden intussen geformuleerd:
het intact houden van de territoriale integriteit en soevereiniteit, het
opzetten van een rigoureuze militaire en veiligheidssamenwerking tegen alle
rechtstreekse en onrechtstreekse dreigingen van deze extremisten. En tot slot
willen de verschillende leden van de coalitie een gemeenschappelijk politiek
wereldbeeld uittekenen dat kan leiden tot samenwerking ook op andere gebieden.
Ambitieus? Dat in elk geval.
Nu al lijkt het dat deze coalitie niet anders dan succes kan
hebben. De Jordaanse koning Abdoellah heeft vrij sterk bemiddeld in het tot
stand komen van de nieuwe eenheid, en ook Egypte zou naar verluidt interesse
hebben in de verdere ontplooiing van het project.
Uit de vaststelling dat een nieuwe coalitie in het Midden-Oosten
zich aan het vormen is, moet in elk geval ook de conclusie worden getrokken dat
de strategie van de VS – eerst Assad doen vallen, en dan pas Al Qaida aanpakken
– op een mislukking is uitgedraaid: Assad is niet gevallen, Iran is niet
geplooid, Hezbollah blijft zijn ding doen, en Rusland en China stappen ook niet
opzij. Syrië zou wel eens het omslagmoment kunnen zijn, omdat een lokaal
conflict er uitgroeide tot een regionaal conflict met sterke geopolitieke
consequenties. Een conflict ook dat allerlei gewapende groepen Salafistische
militanten een unieke opportuniteit bood om met zware wapens in een conflict in
te grijpen. De zeer doorlaatbare grenzen in Syrië zorgden voor de rest.
De verliezers van het conflict zouden wel eens de Saoedi’s
kunnen zijn. Voor hen ging het erom (aldus toch CIA-directeur Michael Hayden)
een Soennitische machtsovername in Syrië te bewerkstelligen, en dit plan dreigt
in de vernieling te worden gereden. Voor de Saoedische emirs ging het erom de
sharia-rechtspraak te kunnen invoeren, en dat zal dus even moeten wachten. En
mocht deze nieuwe ‘Veiligheidsas’ succesrijk zijn, en er inderdaad in slagen
dat de religieuze extremisten buiten spel worden gezet, dat ziet het er
helemaal niet goed uit voor het politieke gewicht van Saoedi-Arabië.
Om het geopolitieke plaatje van het Midden-Oosten begin 2014
volledig te maken: volgens bepaalde weblogs staat de wereld voor een politieke
ommekeer die zijn gelijke nog niet heeft gezien. In een nieuw rapport van het
Amerikaanse energieagentschap EIA staat te lezen dat Amerika binnen 3 jaar een
recordhoeveelheid olie zal produceren van 9,5 miljoen vaten per jaar. De
afhankelijkheid van het Midden-Oosten, en met naam van Saoedi-Arabië, die
jarenlang het beleid van de VS bepaalde en domineerde, staat op het punt
fundamenteel te worden doorbroken. De olie-import naar de VS zou van 40% nu
dalen tot 25% in 2016.